Đề thi chọn học sinh giỏi môn Văn 11 trường THPT Đô Lương năm 2014-2015

PHIẾU KIỂM TRA

KHỐI 11

Môn thi: Ngữ văn – Năm học: 2014 – 2015

Thời gian làm bài: 150 phút, không kể thời gian giao đề

Câu 1: Đọc – hiểu (3,0 điểm)

“Tiếng trống trên mái đình phố huyện: Từng hồi từng hồi gọi chiều. Phương Tây đỏ như lửa cháy, mây hồng như than sắp tàn. Hàng tre làng trước thị trấn đen bóng, cắt rõ trên nền trời.

Chiều, chiều. Một buổi chiều êm đềm như một bài hát ru, với tiếng ếch nhái ngoài đồng vọng về theo cơn gió hiu hiu. Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve. Liên lặng lẽ ngồi bên một bức sơn mài đen nào đó; đôi mắt em dần đượm bóng tối và nỗi buồn của buổi chiều quê thấm vào tâm hồn thơ ngây của em; Chả hiểu sao Liên cứ cuối ngày lại thấy buồn”.

(Hai đứa trẻ – Thạch Lam)

a (1,5 điểm): Nêu những thành công nghệ thuật của tác giả Thạch Lam trong đoạn văn trên?

b (1,5 điểm): Bức tranh quê hương hiện lên như thế nào dưới ngòi bút Thạch Lam trong đoạn văn trên?

Câu 2: Nghị luận xã hội (3,0 điểm)

Kem chống nắng, bóng râm

Con đê dài như cuộc đời. Ngày về thăm ngoại, trời chợt nắng, chợt bóng. Mẹ noi:

– Nhà bà ở cuối đê.

Trên đê chỉ có hai mẹ con.

Nếu trời nắng, mẹ kéo tay tôi:

– Đi nhanh kẻo nắng vỡ đầu.

Tôi thử.

Trời tối, tôi lững thững đi, mẹ mắng:

– Trời mát đấy, nhanh lên, không thì nắng đến bây giờ.

Tôi hoang mang: sao vừa nắng vừa râm mà vội vàng thế?

Trời vẫn nắng, vẫn râm…

… Mồ cỏ xanh, tôi hiểu: đời, luôn vội!

Câu chuyện trên gợi cho em bài học gì trong cuộc sống?

Câu 3: Nghị luận văn học (4,0 điểm)

Trong bài thơ “Con cò”, Chế Lan Viên viết:

“Lớn lên, lớn lên, lớn lên…

Bạn đang làm gì thế?

Tôi là một nhà thơ!

Cánh cò trắng lại bay mãi

Trước hiên nhà và trong câu nói mát…”

Theo em, vì sao trong lời ru mùa xuân ấy, người mẹ lại mong đứa con của mình lớn lên sẽ trở thành nhà thơ? Dựa vào mong ước của người mẹ trong bài thơ, em có suy nghĩ gì về vai trò của văn học trong việc bồi dưỡng tâm hồn con người?

………Móc ra………

HƯỚNG DẪN GIAO DỊCH THỬ NGHIỆM

(Sách hướng dẫn này gồm 4 trang)

A- YÊU CẦU CHUNG:

– Học sinh có kiến ​​thức văn học xã hội chính xác, phong phú; Kĩ năng làm văn tốt: bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ, diễn đạt trong sáng, giàu hình ảnh và biểu cảm, mắc ít lỗi chính tả.

– Hướng dẫn chấm điểm chỉ nêu những nội dung cơ bản, mang tính định hướng, định tính, không định lượng. Giám khảo phải hết sức linh hoạt khi sử dụng. Cần đánh giá bài làm của thí sinh một cách tổng thể, không đếm ý cho điểm; trân trọng, khuyến khích những bài viết có cảm xúc, sáng tạo, có chính kiến, tiếng nói riêng; Chấp nhận những cách giải thích khác nhau, ngay cả những cách giải thích không có trong hướng dẫn chấm điểm, miễn là chúng hợp lý và thuyết phục.

– Tổng điểm toàn bài là 10,0 điểm, giáo viên được trừ điểm tối đa 0,25 điểm.

B- YÊU CẦU CỤ THỂ:

Câu 1: Đọc – hiểu (3,0 điểm)

a (1,5 điểm):

– Đoạn văn là sự thể hiện rõ nét phong cách truyện ngắn của tác giả Thạch Lam – truyện không có cốt truyện, mỗi truyện như một bài thơ trữ tình đượm buồn, đáng thương.

– Trong đoạn văn, tác giả đặc biệt thành công trong việc sử dụng những câu văn xuôi với vần rất uyển chuyển, mềm mại, giàu nhịp điệu, uyển chuyển và tinh tế như những câu thơ đời thường; biện pháp so sánh, nhân hóa, điệp ngữ và cấu trúc câu hỏi tu từ: “Chả hiểu sao……của ngày tàn”

– Tất cả những thủ pháp nghệ thuật trên đã góp phần miêu tả thành công dòng thời gian trôi chậm, bóng tối bao trùm dần lên phố huyện nghèo và những xáo trộn tinh vi, thầm kín của nhân vật Liên trong khung cảnh ngày tận thế của phim.

b (1,5 điểm):

– Câu văn mềm mại, nhẹ nhàng, giàu nhịp điệu, uyển chuyển, tinh tế như câu đối nam, gợi được cái hồn của cảnh vật, cái hồn của thiên nhiên, cái hồn của cảnh vật Việt Nam.

– Bằng tài năng và trái tim nhạy cảm của mình, nhà văn Thạch Lam đã miêu tả thành công “bức tranh quê”, thân thuộc, gần gũi và gợi cảm. Một bức tranh quê hương bình dị nhưng không kém phần thơ mộng, mang đậm chất Việt Nam. Đó là một không gian yên tĩnh, thanh bình, thơ mộng nhưng đượm buồn, đầy cô đơn. Trong khung cảnh ấy là hình ảnh cô bé Liên, một cô bé có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, biết cảm nhận nỗi buồn trước giờ tàn của một ngày, của bóng tối, của kiếp người đang tàn và lụi. phong cảnh…

Câu 2: Nghị luận xã hội (3,0 điểm)

a) Yêu cầu về kỹ năng:

– Học sinh biết cách làm bài văn nghị luận xã hội, vận dụng nhuần nhuyễn các thao tác lập luận như: giải thích, phân tích, chứng minh, bình luận, phản bác… Kết cấu bài chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp; dẫn chứng tiêu biểu, thuyết phục. Ưu tiên các bài báo đưa ra bằng chứng từ kinh nghiệm của chính bạn…

b) Yêu cầu về kiến ​​thức:

Đây là dạng đề mở, học sinh có thể trình bày theo nhiều hướng khác nhau miễn là hợp lí, có sức thuyết phục, trên cơ sở hiểu đúng nội dung truyện và yêu cầu của đề. Sau đây chỉ là một cách tiếp cận:

1) Hiểu nội dung câu chuyện:

– Cuộc đời như một con đê dài và ai cũng phải đi trên con đê của mình. Con đê ấy có lúc nắng, lúc râm, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người. Nhiệm vụ của chúng ta là phải đi xuyên qua “nắng và bóng” đó để đi hết con đường.

Ánh dương: Tượng trưng cho những trở ngại, khó khăn, thử thách và thất bại mà con người có thể gặp phải trong cuộc sống.

– Bóng râm: Tượng trưng cho những điều thuận lợi, cơ hội, thành công, bằng phẳng trong cuộc sống.

– Cả hai đến với nhau chúng ta đều phải chấp nhận.

– Mộ cỏ xanh: Chúng ta hãy yêu thương, trân trọng những người xung quanh, nhất là những người thân yêu của mình khi họ còn hiện diện.

=> Câu chuyện khuyên mọi người hãy cố gắng trong mọi hoàn cảnh. Khi thất bại, đừng cúi đầu mà hãy cố gắng đứng dậy. Khi đạt được thành công, chúng ta không nên chủ quan, tự mãn mà nên nắm bắt cơ hội để thành công hơn nữa. Và trên đời này, chúng ta hãy trân trọng và yêu thương những người xung quanh họ khi họ vẫn còn hiện diện!

2) Bài học rút ra về tư duy lối sống:

a) Có cái nhìn biện chứng về cuộc sống:

– Cuộc đời là một hành trình dài đi đến cuộc sống bình yên với những cơ hội và thử thách nối tiếp nhau.

– Trong cuộc sống bạn phải ý thức được đâu là khó khăn, thử thách và đâu là thuận lợi cho mình. Đó là cách nhìn biện chứng về cuộc sống để có quan niệm và cách sống phù hợp.

b) Có thái độ sống đúng đắn:

– Không bị động trước những biến cố xảy ra trong cuộc sống.

– Luôn sống trọn vẹn. Hãy coi việc được sinh ra trên cõi đời này là một điều may mắn: Cảm ơn vì đã thức dậy mỗi sáng/ Tôi còn một ngày nữa để yêu thương

– Tại sao phải sống vội: Cuộc sống ngoài kia vội vã chẳng chờ đợi ai. Nhất là trong cuộc sống hiện đại, công nghệ số ngày nay, nếu không biết tận dụng, chúng ta sẽ trắng tay, ít nhất là bỏ dở nhiều dự định. Đó là lý do tại sao mỗi người chúng ta cũng phải sống trọn vẹn sự hiện diện của mình trên thế giới này.

– Thế nào là sống nhanh hơn: Có nghĩa là trân trọng từng phút giây của cuộc sống, tăng cường độ sống trong thời gian ngắn nhất. Hãy sống khẩn trương, làm việc có ích, đừng sống hoài, sống vô ích cho những mục đích, dự định vô ích. Sống có ý nghĩa cho mình và những người xung quanh, không sống vội, sống vội, sống chung là một bộ phận giới trẻ hiện nay.

– Sống chay tịnh để làm gì: Sống chay tịnh để đón nhận yêu thương và cho đi yêu thương; sống nhanh để tận hưởng thiên đàng trên trái đất; hãy sống nhanh để làm một công dân tốt, để cống hiến nhiều hơn nữa cho nhân loại này.

– Biết yêu thương chia sẻ với những người xung quanh.

*Lưu ý: Với mỗi luận điểm, thí sinh phải đưa ra dẫn chứng tiêu biểu, thuyết phục để chứng minh.

3) Nhận xét mở rộng:

– Cơ hội và thử thách, sướng và khổ, thuận lợi và khó khăn… chia đều cho mỗi người. Hãy coi mọi thuận lợi và khó khăn là một phần của cuộc sống, một hành trình mà chúng ta đang đi qua. Hãy bình tĩnh đón nhận nó và sống có ích, sống trọn vẹn, vì cuộc đời không chờ đợi, cũng vì hạnh phúc có thể nằm trong đau khổ. Và hạnh phúc hay đau khổ phụ thuộc vào cách nhìn, vào thái độ của chúng ta đối với cuộc sống.

– Hình thành kĩ năng sống: Sống có ích, tận tụy, tận hưởng từng giây phút, biết yêu thương những người xung quanh, không lãng phí thời gian, không sống hời hợt, vô bổ.

c) Phương thức tính điểm:

– Điểm 3: Đáp ứng tốt các yêu cầu trên, văn viết trong sáng, giàu cảm xúc, giàu hình ảnh, dẫn chứng tiêu biểu, thuyết phục.

– Điểm 2: Đáp ứng phần lớn các yêu cầu trên, hành văn trong sáng, mạch lạc, có cảm xúc, có sức thuyết phục.

– Điểm 1: Đáp ứng 1/2 yêu cầu của đề, bố cục mạch lạc, chữ viết rõ ràng, còn mắc một số lỗi diễn đạt, chính tả.

– Điểm dưới 0: Không hiểu đề hoặc hiểu mơ hồ, mắc nhiều lỗi diễn đạt; đừng làm câu 2

Câu 3: Nghị luận văn học (4,0 điểm)

a) Yêu cầu về kỹ năng:

– Học sinh biết cách làm một bài nghị luận văn học, vận dụng kiến ​​thức lí luận văn học và kĩ năng, thao tác lập luận để làm rõ nội dung thơ Chế Lan Viên. Kết cấu bài làm chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.

b) Yêu cầu về kiến ​​thức:

– Học sinh có thể có nhiều cách diễn đạt, suy nghĩ khác nhau nhưng phải hợp lý, mạch lạc, thuyết phục. Đây là một vài gợi ý:

1) Tại sao người mẹ lại mong con mình trở thành nhà thơ?

Vì muốn làm thi nhân đem lòng nhân ái như hương hoa tinh khiết đến thế gian, gìn giữ vẻ đẹp, nguồn nhân văn cho đời.

– Hãy là thi sĩ để những cánh cò trắng tinh của bạn lại bay mãi trong cõi thơ bao la và đánh thức những xao xuyến tinh tế, ngọt ngào của hồn người, của tâm hồn con người.

– Chúc anh trở thành nhà thơ thoát khỏi những tính toán đời thường để đi vào thế giới nội tâm của tâm hồn.

– Nếu không thể trở thành nhà thơ, tôi hy vọng bạn sẽ có trái tim của một nhà thơ chân chính…

2) Từ mong ước của người mẹ trong bài thơ, em hãy suy nghĩ về vai trò của văn học trong việc nuôi dưỡng tâm hồn con người:

– Nếu các môn khoa học tự nhiên như Toán, Lý, Hóa… đề cao trí tuệ con người thì văn học đề cao tâm hồn con người:

+ Giúp con người yêu cái thiện, cái thiện, cái cao cả; ghét cái ác, kẻ gian ác, thấp hèn…

+ Cảm thông, chia sẻ với nỗi đau của đồng loại

+ Biết nâng niu ước mơ và hi vọng vào cuộc sống tốt đẹp

+ Biết phê phán sự bất công, bất công, đấu tranh, loại bỏ, chà đạp nhân phẩm và quyền sống

+ Biết sống có niềm tin, nhân hậu và yêu thương con người trong cuộc sống….

*Lưu ý: Với mỗi luận điểm, thí sinh phải đưa ra dẫn chứng tiêu biểu, thuyết phục để chứng minh.

Tóm lại, văn học chân chính sẽ làm cho tâm hồn con người phong phú hơn, tinh tế hơn, sâu sắc hơn, nhân văn hơn và giúp con người hướng thiện, góp phần làm cho cuộc sống này ngày càng tươi đẹp hơn.

c) Phương thức tính điểm:

– Điểm 4: Hiểu sâu vấn đề, khai thác ý phong phú, đúng hướng; trình bày mạch lạc, dẫn chứng hợp lí, rõ ràng, thuyết phục và sáng tạo; Văn viết trong sáng, có cảm xúc, hình ảnh.

– Điểm 3: Đáp ứng phần lớn các yêu cầu trên, hành văn trong sáng, mạch lạc, dẫn chứng hợp lý.

– Điểm 2: Khai thác ý khá tốt, giải quyết được 2/3 yêu cầu về nội dung. Diễn đạt mạch lạc, bài viết ít mắc lỗi.

– Điểm 1: Khai thác được khoảng ½ yêu cầu về nội dung và hình thức diễn đạt.

– Điểm 0: Không hiểu đề, non nớt về nhiều mặt, lúng túng khi giải bài, mắc nhiều lỗi diễn đạt, viết không có ý 3.