Nhằm hỗ trợ tốt nhất cho quá trình học tập của học viên, 11 bài thực hành về thành ngữ cổ điển sẽ hướng dẫn các em hiểu một cách chi tiết và chính xác nhất thế nào là thành ngữ, điển tích.
| thành ngữ | kinh điển | |
| Ý tưởng | Là cụm từ cố định | Các từ được trích dẫn từ các cuốn sách trước đó. |
| đặc trưng | – Mang tính biểu tượng
– Tính khái quát về ý nghĩa – Tính biểu cảm – Cân bằng, nhịp điệu và vần điệu |
– Ngắn gọn
– Nội dung có ý nghĩa ngắn gọn, tính khái quát cao – Dùng để nói, ẩn dụ về một sự vật tương tự |
| Chức năng | Tạo sự mộc mạc, mộc mạc, giản dị | Tạo ra những ước lệ bác học, tượng trưng, cổ kính chứa đựng nhiều hàm ý. |
hình ảnh thành ngữ
1. Soạn 11 bài thực hành về thành ngữ cổ điển
Câu 1: (SGK Ngữ văn 11 trang 66) Tìm các thành ngữ trong bài thơ sau và phân biệt với các thành ngữ thông thường về cấu tạo và nghĩa.
Bơi thân cò nơi vắng,
Mặt nước mùa đông sao mà đông đúc.
Một duyên hai duyên
Bao năm nắng mưa dám lo cho nàng
(Trần Tế Xương, Thương vợ)
=>> Các em xem thêm kiến thức trọng tâm tại đây : =>> Ngữ văn lớp 11
Gợi ý:
- Một duyên hai nợ: nghĩa vợ chồng nên duyên theo trời. Một mình bà Tú phải lo công việc, kiếm tiền để vừa nuôi chồng, nuôi con,…
- Năm nắng mười mưa: gian khổ, cực nhọc, nắng mai mưa phùn. Đã miêu tả hình ảnh bà Tú cần cù, chịu thương, chịu khó vì gia đình.
- So với lời nói thông thường, thành ngữ thường giản dị, ngắn gọn, súc tích nhưng có thể bao quát hết nội dung, câu chuyện trở nên sinh động, có tính gợi tả cao, mang nhiều giá trị biểu cảm. . Tú Xương đã vận dụng và sáng tạo khắc họa hình ảnh bà Tú vất vả mưu sinh miếng ăn, manh áo cho gia đình.
Câu 2: (SGK Ngữ văn 11 trang 66) Hãy phân tích giá trị nghệ thuật về hình ảnh, sức truyền cảm, sức biểu cảm của các thành ngữ in đậm trong những câu thơ sau:
Kẻ cắp nách, kẻ cầm dao;
Đầu trâu mặt ngựa lao như sôi nước.
Một đời anh hùng,
Hãy chơi cá trong chậu và chim trong lồng
Trời chà đạp đất trong cuộc đời,
Họ Tú, tên Hải, vốn người Việt gốc Đông
(Nguyễn Du- Truyện Kiều)
Gợi ý:
- Đầu trâu mặt ngựa: Bản chất hung bạo, thú tính, bất nhân của bọn quan lại khi đến nhà Kiều để vu khống → Bộc lộ phẩm chất đáng lên án, căm thù.
Hình ảnh đầu trâu mặt ngựa
- Chim cá lồng: Cảnh sống tù túng, tù túng, mất tự do → Bộc lộ phẩm chất chán ghét lối sống gò bó, mất tự do
- Đội trời đạp đất: thể hiện lối sống và hành động tàn bạo, tự do, không chịu khuất phục trước bất cứ thế lực nào. Đó chính là khí phách dũng cảm, ngang tàng của Từ Hải → Bộc lộ phẩm chất ngợi ca, khâm phục khí phách dũng cảm, ngang tàng của người anh Từ Hải.
=>> Xem thêm bài viết: Hướng dẫn soạn bài Ngữ văn 11 “Các thao tác lập luận phân tích”
Câu 3: (SGK Ngữ văn 11 trang 66) Nhận xét phần chú thích về các ví dụ in đậm trong hai câu dưới đây trong bài thơ Khóc Dương Khuê và cho biết thế nào là sử thi?
Treo giường khác cũng thờ ơ.
Cây đàn kia cũng chết lặng theo tiếng đàn.
(Nguyễn Khuyến, Khóc Dương Khuê)
Gợi ý:
- Chiếc giường kia: Gắn liền với câu chuyện về Trần Phàm đời Hậu Hán cùng người bạn thân Từ Trì. Phôn đã dành sẵn một chiếc giường cho bạn, chỉ khi bạn đến chơi thì mời ngồi, khi bạn về thì treo giường lên.
- Người khác: Nghe nói Bá Nha và Chung Tử Kỳ là hai người bạn thân. Bá Nha chơi đàn giỏi. Chung Tử Kỳ có tài nghe nhạc của Bá Nha và hiểu Bá Nha đang nghĩ gì. Sau khi Tử Kỳ chết, Bá Nha phá đàn.
- Khẳng định tình bạn thân thiết, tri kỷ của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê.
Câu 4: (SGK Ngữ văn 11 trang 67) Dựa vào chú thích trong các văn bản đã học, hãy phân tích tính cô đọng, sâu sắc của điển cố trong những câu thơ sau:
– Càng lắc càng đầy
Bố đã dọn dẹp một ngày dài.
– Ơn chín chữ cao sâu,
Một hôm, một hôm, bóng dâu ác
– Khi anh quay lại hỏi Liu Zhangtai,
Chi nhánh mùa xuân đã bị phá vỡ cho các chuyên gia!
– Lâu lắm rồi mới nghe tiếng đào.
Đôi mắt màu xanh lá cây sẽ không cho phép bất cứ ai vào?
(Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Gợi ý:
- Bá Thu: Được Nguyễn Du lấy cảm hứng từ bài Thư Kinh: “Một ngày trăm thu nghìn kiến như ba thu”, nghĩa là một ngày không gặp nhau dài như ba thu. Sử dụng điển cố này, Nguyễn Du muốn nói rằng khi Kim Trọng yêu Thúy Kiều, một ngày không gặp như ba năm.
- Chín chữ: Bài thơ kể “chín chữ” nói về công lao của cha mẹ đối với con cái: công sinh thành; hoa cúc; chính phủ; gia súc; trưởng; giáo dục; thử; đầm; niềm hạnh phúc.
→ Kiều nghĩ đến công lao to lớn của cha mẹ dành cho mình mà chưa được đền đáp.
- Lưu Chương Đài: “Kinh điển làm tôi nhớ chuyện xưa có một người đi làm quan phương xa, viết thư thăm vợ có câu “Cây liễu ở Chương Đài bây giờ còn xanh tươi hay không? nó đã bị phá vỡ bởi một bàn tay khác ”
→ Kiều tưởng tượng ngày Kim Jong-un trở về, Kiều đã thuộc về người khác.
- Mắt xanh: Nguyên Thích đời Đường, thích ai thì nhìn thẳng lộ ra mắt xanh
→ Từ Hải biết tuy phải tiếp khách lầu xanh nhưng Thúy Kiều không vừa lòng một ai. Câu nói thể hiện sự đoan trang, đoan trang của Thúy Kiều.
Câu 5: (SGK Ngữ văn 11 trang 67) Thay các khởi ngữ trong các câu sau bằng những từ thông dụng, tương đương về nghĩa. Lưu ý sự khác biệt giữa các biểu thức này.
Một. ma cũ bắt nạt ma mới chân ướt chân ráo
b. cưỡi ngựa xem hoa
Gợi ý:
- Ma cũ bắt nạt ma mới: quen địa bàn, quan hệ rộng, bắt nạt người mới lần đầu,… => ăn hiếp người mới.
- Chân ướt, chân ráo => mới đến, còn lạ
- Cưỡi ngựa xem hoa => thấy hay làm qua loa, cho có.
Nhận xét: Nếu thay thành ngữ bằng những từ thông dụng tương đương thì diễn đạt được nghĩa nhưng mất sắc thái biểu cảm, mất hình ảnh, diễn đạt trở nên dài dòng.
Câu 6: (SGK Ngữ văn 11 trang 67) Đặt câu với mỗi thành ngữ: mẹ tròn con vuông, quả trứng mà cho là khôn hơn vịt, nấu sôi nước sử, lòng lang dạ thú, …..
Gợi ý:
- Chúc mừng em gái mới!
- Hãy nghe người lớn, đừng đòi trứng khôn hơn vịt.
- Nhờ có lịch sử nấu ăn sôi nổi mà tôi đã vượt qua kỳ thi quan trọng đó.
Hình ảnh của lịch sử sôi
- Anh ấy là một người đàn ông của trái tim, không phải là một con người.
- Nói chuyện với anh như nước đổ đầu vịt!
Câu 7: (SGK Ngữ văn 11 trang 67) Đặt câu với mỗi ví dụ sau: Gót chân Asin, nợ nần như chúa tể, đẽo cày giữa đường. Anh Sở Khanh…
Gợi ý:
- Anh ta chỉ đang cố che gót chân Asin của mình thôi!
- Họ chơi cờ, vì vậy bạn nợ nó với một lãnh chúa.
- Anh ấy cần biết mục tiêu ban đầu của mình là gì khi làm việc đó, chứ không phải đào giữa đường.
- Anh ta là gã Chu Khanh chuyên lừa gạt phụ nữ.
Hình ảnh gót chân A-sin
Trên đây là thông tin về bài học cũng như hướng dẫn soạn bài Tập làm văn lớp 11 về thành ngữ cổ điển dành cho các bạn. Hi vọng những thông tin của bài hướng dẫn trên có thể giúp các bạn hoàn thành tốt khóa học của mình.
=>> Hãy theo dõi Kiên Guru để cập nhật bài giảng và kiến thức các môn học khác nhé!
